Lendbreen

Leir frå vikingtida i Breheimen

Lendbreen ligg i himmelsynet mot sør når du kjem opp til Lendhytta. Det går ikkje stig vidare opp til Lendbreen. Den beste ruta til Lendbreen går opp langs Lenda til Lendholet.

Ferske kulturminne frå Breheimen

Funnområdet på 1900 moh. i overkanten av Lendbreen i Breheimen ble oppdaga i 2011. Funnstaden ligg på grensa mellom Lom og Skjåk kommune. Her er det førebels funne hundrevis av arkeologiske funn. Det var stor avsmelting og svært mange godt bevarte funn har smelta fram. Dei meste kjende funna er kjortelen frå Lendbreen – eit funn som har vakt internasjonal oppsikt, og funn av ein 3300 år gamal boge på Åndfonna like ved.

Jernalderleiren på breen er ein arkeologisk sensasjon

Arkeologane sin leir i Lendholet under Lendbreen

Arkeologar har nå funne ein gamal leirplass som har smelta fram av Lendbreen i Breheimen nasjonalpark. Leirplassen som ligg i overkant av isbreen, er nytta til å forberede jakt og fangst, til å lagre utstyr og eigendelar, kanskje også til å overnatte. Det er funne noko som kan vere ein lang teltplugg av tre.
Så langt er det funne skinnsko, klesnål av tre, tekstiler, restar etter plagg, ulike reiskap av tre som spadar, ulike gjenstandar av never med saum, fangstutstyr, hestesko, hesteutstyr, piler, skremmepinnar og ein unik boge. Det største klestykket måler halvanna meter i diameter.

Mange av tekstilane og lærstykka har saum. Det same gjeld never som kan ha vore nytta til å lage sekkar. På våpensida har ein funne boge, fleire komplette piler med skaft og pilspissar og skremmepinnar. Fangstfolka for 1000 år sia nytta hestar. Ein har funne hestesko og utstyr til kløv og hestedrag.

Skinnsko

Funnstaden ligg i overkant av Lendbreen, der sjølve fangsten har gått føre seg. Den førebelse teorien til arkeologane, er at fangstfolka har hatt leir på snøen heilt i overkant av breen i ei lita senking i terrenget. Der kan dei ha hatt telt og anna utstyr dei trong til fangsten og transport ut og inn av området. Gjennom lang tids aktivitet blir det mykje avfall og utstyr som dei kasta eller mista i snøen og isen. Isen gjev perfekt konservering.

Dei siste åra har det vore ekstrem nedsmelting av snøfonner og isbrear i høgfjellet og gjenstandane frå buplassen kjem no frem att. Gjennom 1000 år eller meir har gjenstandane vore innefrose i isen. Mange av gjenstandane er derfor ekstremt godt bevart.

Fangstmetoder

Skremmepinne

Villreinen trekker opp på fonnene og isbreane om sommaren for å kjøle seg ned og for å sleppe unna reinsbrems. Jegarane jakta derfor ofte rein på fonn og bre. Dei siste åra har det smelta frem mykje spor frå sjølve fangsten, mellom anna piler og skremmepinnar.

Å veide rein på fonn med pil og boge var ein enkel og effektiv jaktmetode. Folk i dalen kunne dra opp i fjellet på varme sommardagar. Der la dei seg bak bogestillingene og venta på reinsdyrflokken som ble leda til dei av skremmepinnar.

Skremmepinnane var plassert i lange rekker for å lede reinsdyra dit jegaren låg og venta i bøgåstøet. Skremmepinnane hadde tre delar; stikke, snor og ein vimpel.

Stikka var laga av spalta treverk eller av ein rundkvist, og kunne ha eit hakk og hode for feste av ei snor. Snora har vore nytta til å feste ein lett og tynn vimpel av trespon til stikka. Snora var laga av ull, dyrehår eller sener. Toppen av skremmepinnen kan også ha vore laga av never eller buntar av bjørkeris som ble festa til stikka med ei vidjeknute.

Noregs eldste kleplagg

Restar etter eit plagg

Kjortelen som er funne, er det eldste godt bevara kleplagg som er funne i Noreg. Plagget er vevd av ull, og var eit vanleg plagg i jern- og mellomalder.
C14 - dateringa syner at tekstilet er om lag 1700 år gamalt. Vevteknikken som er brukt er ganske avansert, og blir kalla diamantkypert.

3300 år gamal boge er funne i Breheimen

I 2011 ble det funne ei heil boge ved Åndfonna på Lomseggen i Breheimen nasjonalpark. Boga er no datert med C-14 metoden og resultatet syner at boga er 3300 år gamal. Dette er dermed Noregs eldste og best bevara boge. Lengdemålet for boga er 131 cm. i utretta tilstand.

Boga frå Breheimen

Breheimen-boga har eit interessant tverrsnitt. Den er oval i midtre parti, medan ytre delar av lemmane har eit trekanta tverrsnitt. Ryggen på boga, som vender bort frå skyttaren, er yttarste årring av den opprinnelege trestamma. Dette gjev ei svært trygg boge, med gjennomgåande trefiber i heile lengda. Buken, den sida av boga som vender mot skyttaren, er jobba ned slik at stresset frå å bli bøygd er delt så jamt som mogeleg langs heile lengda på boga. Tupp med trekanta tverrsnitt er eit kjend teknisk knep som ein kan sjå på nokre andre historiske bogetypar. Ved å gje buken på bogen ein skarp kjøl, fekk ein mest mogeleg stivheit pr. eigenvekt av denne seksjonen på boga. Dette gjev ein tupp som bøyer mindre relativt til dei ovale delane av boga, og fører til at boga er jamnare å trekke og lagrar meir energi. Stiv og lett tupp gjev i tillegg ei rask utretting av boga, og det vil auke pilhastigheten ytterlegare.

Kjelder

Norsk Fjellmuseum.

Reinsjakt i dag

Lendfjellet er eit godt jaktområde også i dag, særleg for jegerar som er ute etter storbukk. Skjåk Almenning forvaltar jakta på Skjåk søraustområde, med ei kvote på over 200 dyr.